-
1 эшчәнлек
сущ.1) трудолю́бие, работоспосо́бность, делови́тостьтырышлыгы, эшчәнлеге белән аерылып тора — отлича́ется стара́тельностью, трудолю́бием
2) де́ятельность, жизнеде́ятельностьфәнни-тикшеренү эшчәнлеге — нау́чно-иссле́довательская де́ятельность
ашкайнату бизләре эшчәнлеге — де́ятельность желёз пищеваре́ния
эшчәнлек өлкәсе — круг де́ятельности
-
2 эшчәнлек
-
3 эшчәнлек
сущ. 1) деятельность, работа 2) деятельность, работа (каких-либо органов) -
4 eşçänlek
-
5 аңлы
1. прил.1) созна́тельный (рабочий, активист), с созна́нием, понима́ющий; с поня́тием; поня́тливый, сообрази́тельный, сме́тливый, смышлёный, смека́листый (ребёнок, ученик), с соображе́нием, со смека́лкой2) разу́мный, с (облада́ющий, наделённый) ра́зумом, име́ющий ра́зум ( человек в отличие от других живых существ)бүтән планеталарда аңлы тереклек бармы? — есть ли разу́мная жизнь на други́х плане́тах?
3) толко́вый, с то́лком (специалист, организатор)4) осмы́сленный, осо́знанный, разу́мный, созна́тельный (поступок, жизненный шаг), рациона́льный2. нареч.аңлы эшчәнлек — осмы́сленная (разу́мная) де́ятельность
разу́мно, рациона́льно, толко́во, с то́лком (руководить, вести дело, воспитывать, пользоваться дарами природы), осмы́сленно, созна́тельно, осо́знанно (поступать, действовать)законнарны аңлы куллану — разу́мно по́льзоваться зако́нами
-
6 баб
сущ.; книжн.1) разде́л, глава́ ( сочинения книги трактата)кыйссаның бишенче бабы — пя́тая глава́ по́вести (сказа́ния)
сүзлекнең "б" бабы — разде́л словаря́ на бу́кву "б"
2) преимущ. в косв. п.а) те́ма ( обсуждения или разговора)әңгәмә мәхәббәт бабына күчте — бесе́да перешла́ на те́му о любви́
б) о́бласть ( деятельности); отноше́ние; частьбу бабта мин берни белмим — в э́той о́бласти (в э́том) я ничего́ не зна́ю
мәгърифәт бабында эшчәнлек күрсәтү — развива́ть де́ятельность в о́бласти просвеще́ния
уен бабында ул беренче — по ча́сти игры́ - он пе́рвый
3) преимущ. в местно-вр. и исх. п. бабта, бабында, бабыннан о, об, обо; про; относи́тельнобу бабта күп сөйләмиләр — об э́том мно́го не говоря́т
сәясәт бабыннан бер-ике сүз — не́сколько слов про поли́тику (относи́тельно поли́тики)
-
7 бәрәкәтле
1. прил.1) благополу́чный, благода́тныйбәрәкәтле йорт — благополу́чный дом
2) изоби́льный, оби́льный, бога́тый3) вы́годный, успе́шный, результати́вный, спо́рыйбәрәкәтле көн — успе́шный (результати́вный) день
4) эконо́мный, экономи́чный, вы́годныйбәрәкәтле тормыш алып бару — вести́ эконо́мную жизн
5)а) благода́тный, плодоро́дный, принося́щий по́льзу, урожа́йныйбәрәкәтле көз — урожа́йная о́сень
бәрәкәтле яңгыр — благода́тный дождь
бәрәкәтле туфрак — плодоро́дная земля́
б) поле́зный, эффекти́вный, положи́тельный, результати́вныйһаваның бәрәкәтле тәэсире — положи́тельное влия́ние во́здуха
2. нареч.бәрәкәтле эшчәнлек — поле́зная де́ятельность
эконо́мно, бережли́во; разу́мноакчаны бәрәкәтле тоту — расхо́довать де́ньги бережли́во
-
8 даир
сущ.1) уст. круг, кольцо́, окру́жность2) книжн. среда́, круг, окруже́ние, о́бщество (литераторов, писателей, журналистов, художников, артистов)җитәкче даирләр — пра́вящие круги́
хөкүмәт даирләрендә — в прави́тельственных круга́х
йогынтылы даирләр — влия́тельные круги́
бер даир кешеләре — лю́ди одного́ кру́га (одно́й среды́)
таныш даир — знако́мое о́бщество (окруже́ние)
мәсьәләне тар даирдә хәл итү — реши́ть вопро́с в у́зком кругу́
3) круг, сфе́ра; диапазо́нэшчәнлек даирсе — круг де́ятельности
йогынты даирсе — сфе́ра влия́ния
белем даирсе — диапазо́н зна́ний
4) круг, цикл (тем, проблем, вопросов)5) но́рма, пра́вило, ра́мкаәхлак даирсе — пра́вила (но́рма) поведе́ния
әдәплелек даирсеннән чыгу — вы́йти из ра́мок прили́чия
-
9 интенсив
1. прил.1) интенси́вный (напряжённый, усиленный)интенсив хәрәкәт — интенси́вное движе́ние
интенсив эшчәнлек — интенси́вная де́ятельность
2) интенси́вный ( дающий наибольшую производительность)интенсив алым — интенси́вный ме́тод
2. нареч.авыл хуҗалыгының интенсив системасы — интенси́вная систе́ма се́льского хозя́йства
интенси́вно- интенсив рәвештәинтенсив эшләү — интенси́вно рабо́тать
-
10 кайнар
прил.1) горя́чийкайнар шулпа — горя́чий бульо́н
кайнар чәй — горя́чий чай
кайнар тән — горя́чее те́ло
кайнар кул — горя́чая рука́
кайнар чәйнек — горя́чий ча́йник
2) горя́чий, накалённый, раскалённый, обжига́ющийкайнар таба — раскалённая сковорода́
пляждагы кайнар ком — обжига́ющий песо́к на пля́же
3) горя́чий, жгу́чий, обжига́ющий, паля́щий (об огне, солнце), зно́йный (климат, день и т. п.)кайнар кояш битне кыздыра — горя́чее со́лнце пали́т лицо́
кайнар көн — жа́ркий день
кайнар җил — зно́йный ве́тер
4) перен.а) горя́чий, пы́лкий, стра́стныйкайнар баш — горя́чая голова́
кайнар йөрәк — пы́лкое се́рдце
кайнар яклаучы — стра́стный защи́тник
б) горя́чий, стра́стный, пла́менный, пы́лкий, жгу́чийкайнар теләк — стра́стное жела́ние
кайнар сәлам — горя́чий приве́т
кайнар мәхәббәт — пы́лкая любо́вь
кайнар сүзләр язылган — напи́саны пла́менные (жгу́чие) слова́
в) горя́чий, темпера́ментный, аза́ртный, о́чень си́льныйкайнар чыгышлар — горя́чие выступле́ния
кайнар бәхәс — темпера́ментный спор
кайнар эшчәнлек — аза́ртная де́ятельность
5) перен. горя́чий, вспы́льчивый, необу́зданныйкайнар кеше — вспы́льчивый челове́к
•- кайнар чишмә••кайнар баш (кайнар башлы) — сме́лый, реши́тельный
-
11 күпкырлы
прил.1) мат. многогра́нныйкүпкырлы фигура — многогра́нная фигу́ра
2) тех. многогра́нныйкүпкырлы гайка — многогра́нная га́йка
күпкырлы игәү — многогра́нный напи́льник
3) перен. многогра́нный, многосторо́нний, разносторо́ннийкүпкырлы талант — многогра́нный тала́нт
күпкырлы эшчәнлек — разносторо́нняя де́ятельность
күпкырлы бәйләнешләр — многосторо́нние свя́зи
-
12 күпьяклы
прил.многосторо́нний, разносторо́ннийкү́пьяклы килешү — многосторо́нний догово́р
кү́пьяклы эшчәнлек — разносторо́нняя де́ятельность
-
13 кыр
I сущ.1) в разн. знач. по́ле || полево́йурманнар һәм кырлар — леса́ и поля́
иген кыры — хле́бное по́ле, ни́ва
сугыш кыры — по́ле би́твы
футбол кыры — футбо́льное по́ле
эшчәнлек кыры — по́ле де́ятельности
кыр юлы — полева́я доро́га
кыр эшләре — полевы́е рабо́ты
2) уст. ди́кая приро́да; ди́кое по́ле, степь; пу́стошьул үссә уйга карар, кыз үссә кырга карар — (посл.) сын вы́растет - бу́дет смотре́ть на доли́ны рек, дочь вы́растет - бу́дет смотре́ть в степь (т. е. все разъедутся-разойдутся)
3) вне, что вне поселе́ния || ди́кий, неприручённый, некульту́рный (в противопоставлении с приручёнными, культурными сородичами - о животных и растениях)кыр алмагачы (алмасы) — ди́кая я́блоня
кыр казы — ди́кий гусь
кыр суганы — ди́кий лук
4) мат. гранькубның алты кыры — шесть гра́ней ку́ба
•- кыр билчәне
- кыр җитене
- кыр зәгъфраны
- кыр казагы
- кыр кәҗәсе
- кыр күгәрчене
- кыр тавыгы
- кыр тараканы
- кыр чаганы
- кыр чыпчыгы
- кыр чәчәкләре
- кыр ышыклау
- кыр яраны II сущ.1) разг.; см. кырыйөстәл кырында — на краю́ стола́
юл кырларында — по бока́м доро́ги; обо́чь доро́ги
2) уст.; мат.; см. янөчпочмак кыры — сторона́ треуго́льника
3) разг.; в знач. послелога кырына к ( кому-чему)абыең кырына утыр — сади́сь во́зле ста́ршего бра́та
4) разг.; в знач. послелога кырында о́коло, во́зле ( кого-чего)5) разг.; в знач. послелога кырыннан во́зле, у, ми́мо ( кого-чего)IIIурман кырыннан — ми́мо ле́са
кыр талашу — ре́зко препира́ться; говори́ть друг дру́гу ре́зкости; гру́бо ссо́риться
-
14 максатчан
прил.1) целеустремлённый, целенапра́вленныймаксатчан характер — целеустремлённый хара́ктер
максатчан эшчәнлек — целенапра́вленная де́ятельность
максатчан тәрбия — целенапра́вленная воспита́тельная рабо́та
2) целесообра́зныймаксатчан планлаштыру — целесообра́зное плани́рование
3) спец. целево́ймаксатчан урыннарга конкурс игълан итү — объяви́ть ко́нкурс на целевы́е места́
максатчан кабул итү — целево́й приём
-
15 масштаб
сущ.; прям.; перен.масшта́бсызымның масштабы — масшта́б чертежа́
ераклыкны картаның масштабы буенча билгеләү — определи́ть расстоя́ние по масшта́бу ка́рты
революцион көрәшнең таралыш масштаблары — масшта́бы распростране́ния революцио́нной борьбы́
эшчәнлек масштабы — масшта́б де́ятельности
киң масштабта эш йөртү — име́ть де́ло в большо́м масшта́бе
гаять киң масштабларда — в глоба́льном масшта́бе
-
16 практик
1. сущ.1) пра́ктик ( в противоположность теоретику)геолог-пра́ктик — гео́лог-пра́ктик
2) перен. деля́га, деле́ц2. прил.1) в разн. знач. практи́ческийпра́ктик эшчәнлек — практи́ческая де́ятельность; делови́тость
пра́ктик җитәкчелек — практи́ческое руково́дство
пра́ктик дәрес — практи́ческий уро́к
2) практи́чный, практи́ческийпра́ктик акыл — практи́чный ум
пра́ктик кеше — практи́чный челове́к
-
17 хосусый
1. прил.1) в разн. знач. ча́стный, осо́быйхосусый шәхес — ча́стное лицо́
гомуми һәм хосусый мәсьәләләр — о́бщие и ча́стные вопро́сы
хосусый очрак — осо́бый (ча́стный) слу́чай
хосусый гаепләү — ча́стное обвине́ние
судның хосусый билгеләмәсе — ча́стное определе́ние суда́
мәсьәләне хосусый итеп алу — рассма́тривать вопро́с в ча́стном (у́зком) пла́не
2) ча́стный, частновладе́льческий, частносо́бственнический, частнопредпринима́тельскийхосусый сәүдә — ча́стная торго́вля
хосусый хуҗалык — ча́стное хозя́йство
хосусый милек — ча́стная со́бственность
хосусый эшчәнлек — частнопредпринима́тельская де́ятельность
3) ли́чныйсм. тж. шәхсихосусый тормыш — ча́стная жизнь
хосусый хатлар — ли́чные пи́сьма
4) осо́бый, осо́бенный, специа́льныйхосусый чакыру — специа́льное приглаше́ние
хосусый бер дәрт белән — с осо́бым пы́лом (чу́вством, подъёмом)
2. нареч.хосусый бер кәефлек белән — с осо́бенным настрое́нием
осо́бо, специа́льно- хосусый карамактагыхосусый чакырылган кунаклар — осо́бо приглашённые го́сти
- хосусый милек иясе -
18 энергияле
1. прил.энерги́чныйэне́ргияле кеше — энерги́чный челове́к
эне́ргияле эшчәнлек — энерги́чная де́ятельность
эне́ргияле оештыручы — энерги́чный организа́тор
2. нареч.эне́ргияле тырышлык — энерги́чное уси́лие
энерги́чноэне́ргияле эш итү — де́йствовать энерги́чно
См. также в других словарях:
эшчәнлек — 1. Эшчән (1) булу сыйфаты; уңганлык 2. Нин. б. өлкәдәге, тармактагы эш, шөгыль иҗат эшчәнлеге кимемәде 3. Нин. б. органнарның эше тур. , табигать көчләренең эше, хәрәкәте тур. ашказаны эшчәнлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
нәселдәнлек — Организмның төзелешендәге һәм эшчәнлегендәге үзлекләрнең буыннан буынга саклануы һәм күчүе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
интенсивлык — Киеренкелек, киеренке эшчәнлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эш — 1. Шөгыль, гамәл, хезмәт. Гадәт, вазифа, бурыч, хак йорт эшләре. Эшкәртелә торган, хәзерләнү процессында булган нәрсә 2. Нәр. б. җитештерү, ясау, эшкәртүгә һ. б. юнәлтелгән эшчәнлек. Гомумән берәр өлкәдәге эшчәнлек. Фикерләргә, сүзләргә капма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хәрәкәт — и. 1. Әйбернең яки аның кисәкләренең торышы үзгәрү; тынычлык яки тик торышка капма каршы хәл. Нин. б. механизмның, машинаның һ. б. ш. эшләп торышы, йөреше 2. филос. Материянең яшәү рәвеше, аның аерылгысыз гомуми үзлеге, матди дөньяның туктаусыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иҗат — 1. Кешенең рухи, матди байлыклар, культура хәзинәләрен төзүгә юнәлдерелгән мөстәкыйль эшчәнлеге. с. Шундый эшчәнлек белән бәйләнгән 2. Шул эшчәнлек нәтиҗәсе; берәр кеше яки коллектив тарафыннан барлыкка китерелгән хезмәтнең җыелмасы халык иҗаты.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лаборатория — 1. Тәҗрибәләр үткәреп, фәнни тикшеренү эше алып бара торган оешма яки аның бүлеге; шул урнашкан бина яки бүлмә. 2. Предприятиенең, оешманың анализ ясау яки нәр. б. тикшерү белән шөгыльләнә торган бүлеге; шул урнашкан бина яки бүлмә 3. Уку йорты,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үзәк — 1. Фигурада нин. б. күчәрләр, сызыклар кисешкән нокта, берәр әйбердә нин. б. үзенчәлекләр тупланган нокта. с. Нәкъ уртага туры килгән ү. нокта 2. Нәр. б. уртасы, урта өлеше. Торак пунктның админ. биналар, төп сәүдә, банк оешмалары урнашкан өлеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
белем — 1. Фикерләү алымнарының, фән яки практика белән расланган төп фикер һәм хөкемнәрнең хәтердәге эзлекле җыелмасы. Мәгълүмәт яки мәгълүмәтләр системасы. Нин. б. фән яки эшчәнлек өлкәсендә мәгълүмәтлелек, укымышлылык 2. Нин. б. иҗтимагый нормалар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җанлылык — 1. Җанлы, тере, исән булу. җанлы әйбергә охшау 2. Хәрәкәтчәнлек, актив эшчәнлек; киресе: сүлпәнлек 3. Чын тормыштагыча булу хәле, табигыйлек 4. Шау шу, ыгы зыгы, хәрәкәт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
көрәш — (КӨРӘШЧЕ) (КӨРӘШҮ) – 1. Ике кешенең көч кулланып бер берсен егарга, җиңәргә тырышуы, үзара алышуы. Шундый нигездәге спорт ярышы. Нин. б. спорт ярышы 2. Капма каршы төркемнәрнең, юнәлешләрнең һ. б. ш. җиңеп чыгу өчен алып барган актив эшчәнлеге,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге